On
Casimiro V. del Rosario: Dekano ng Pisika sa Filipinas


Si Casimiro V. del Rosario (Ka·si·mí·ro Vi del Ro·sár·yo) ang itinuturing na “Dekano ng Pisika sa Pilipinas.”


Kilala ang kaniyang kadalubhasaan sa larangan ng pisika, meteorolohiya, at astronomiya hindi lamang sa Pilipinas kundi sa iba’t ibang panig ng daigdig.


Isa rin siya sa mga pilìng siyentista ng daigdig na unang nagpakadalubhasa sa pisikang nuklear. Malaki rin ang naitulong ni del Rosario sa pagpapaunlad at modernisasyon ng Philippine Weather Bureau.


Iginawad sa kaniya ang Pambansang Alagad ng Agham noong Mayo 1982.


Nasa Estados Unidos pa ay marami na sa kaniyang siyentipikong ulat at pananaliksik ang nalathala sa mga internasyonal na jornal at kinilala ng mga pangunahing institusyon sa agham at pisika.


Sinulat niya ang sumusunod:


  1. “Velocity Distribution Among Thermionic Electrons” (1927),
  2. “High Voltage Electrical Discharge in Very High Vacuums” (1928),
  3. “Emission of Electrons Under Intense Electric Fields” (1929),
  4. “Effect of Radioactive Radiation on Euglena” (1929), at
  5. “Wavelengths of Very Soft X-Rays from Heavy Elements” (1932).


Bagaman maraming oportunidad sa Estados Unidos, pinilì niyang magbalik-bayan upang maglingkod. Bumalik siya sa bansa noong 1933 at nagpatuloy ng pagtuturo sa Unibersidad ng Pilipinas.


Naging punong administrador siya ng Philippine Weather Bureau nang sakupin ng bansang Hapon ang Pilipinas. Nagsilbi siya ng palihim sa kilusang gerilya upang labanan ang mga mananakop.


Pinamunuan niya ang pagtatatag ng Guerilla Weather Station sa Bulacan at nagdisenyo siya ng mga teleskopyong maaaring gamitin ng mga gerilya sa gawaing paniniktik at depensa.


Pagkatapos ng digmaan, nawasak ang pasilidad ng Philippine Weather Bureau at nasunog ang mahahalagang tala, ulat, at dokumento. Sa loob lámang ng ilang taon ay matagumpay niyáng napamunuan ang muling pagtatatag ng Weather Bureau at pagsasanay ng mga bagong kawani.


Isinilang si del Rosario noong 13 Hunyo 1896 sa isla ng Bantayan, Cebu at anak nina Pantaleon del Rosario at Venita Villacin.


Nag-aral siya sa UP at nakatapos ng Batsilyer sa Arte at Inhenyeriya. Nagpatuloy siya ng pagaaral sa Yale University hanggang matapos niya ang masterado sa Pisika. Nakuha niya ang doktorado sa Pisika sa University of Pennsylvania. Nagretiro siyá at yumao noong 15 Setyembre 1982.


Pinagmulan: NCCA Official | Flickr


Mungkahing Basahin: